วิทยาศาสตร์ภูมิปัญญาไทย ลูกข่าง ของเล่นท้าความเร็ว

วิทยาศาสตร์ภูมิปัญญาไทย

ตอน “ลูกข่าง ของเล่นท้าความเร็ว”

              ถ้าจะพูดถึงลูกข่างแล้ว น้องๆ หลายคนคงเคยเล่นกัน ซึ่งปัจจุบันลูกข่างมักทำจากพลาสติกที่เลียนแบบมาจากไม้ แต่สมัยก่อน ลูกข่างจะทำจากไม้ ที่พ่อหรือปูจะทำให้หลานชายเล่นกันหรือแข่งขันกันสนุกไปเลย การเล่นลูกข่างเป็นการฝึกทักษะให้เด็กรู้จักคิด ประดิษฐ์ การใช้มือให้สัมพันธ์กับการสั่งการของสมอง ในขณะขว้างลูกข่างให้หมุน
              การเล่นลูกข่างแพร่หลายทั่วไปทุกภาค จึงมีชื่อเรียกหลายชื่อ หมากข่าง หมากหมุน หมากปิน เป็นต้น เรามาดูวิธีการทำลูกข่างกันดีกว่า

รูป  อุปกรณ์ทำลูกข่าง

วัสดุอุปกรณ์ 1.ไม้
2.มีด
3.ตะปู
4. เชือก

วิธีทำ1.นำไม้มา 1ท่อน เลือกขนาดพอเหมาะยาวขนาด 3-5 นิ้ว
2.ใช้มีดถากให้เป็นรูปสามเหลี่ยม และกลึงให้หมดเสี้ยน
3.ใช้ตะปูที่ไม่มีหัวตอกลงที่ลูกข่าง ด้านแหลมมีความยาวพอประมาณ 3 นิ้ว

รูป  ลูกข่าง

วิธีเล่น
1.นำลูกข่างที่ทำเสร็จแล้วมาพันเชือก เริ่มจากซ่อนปลายเชือกแนบตัวลูกข่างไปจนถึงตะปู
2.จากนั้นพันเชือกตั้งแต่ตะปูย้อนกลับขึ้นมาทับปลายเชือกซึ่งแนบกับตัวลูกข่างให้มากที่สุดและแน่น
3.โยนลูกข่างที่พันเชือกแล้วไปกลางวงหรือบริเวณพื้นที่เรียบ ลูกข่างจะหมุน

รูป  การเล่นลูกข่าง

ข้อควรระวังในการเล่น อาจเกิดอันตรายได้ ผู้เล่นต้องระมัดระวังในการขว้างลูกข่างให้มาก ระวังไม่ให้ลูกข่างกระเด็นไปถูกเพื่อนๆ คนอื่น

สำหรับความสนุกในการเล่น เมื่อผู้เล่น เล่นจนชำนาญแล้ว ลูกข่างจะหมุนได้ทุกองศา และสามารถบังคับทิศทางได้ตามใจที่ต้องการ

หลักการพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์

           ลูกข่างจะหมุนรอบตัวได้ด้วยแรงหนีศูนย์กลางซึ่งเกิดจากการปั่นให้หมุนเวี่ยงด้วยเชือก เมื่อแรงหนีศูนย์กลางหมดลูกข่างจะหยุดหมุน

ลูกข่างของชาวม้ง

          มีลักษณะคล้ายลูกข่างพื้นบ้านของไทย การประดิษฐ์ก็คล้ายคลึงกัน คือจะมีการนำท่อนไม้มาถากให้มีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมโดยส่วนหัวจะมีลักษณะทู่ ๆ ราบเรียบในขณะที่ส่วนหางหรือส่วนที่ใช้หมุนยืนพื้นนั้นจะทำให้มีลักษณะแหลมคล้าย ๆ ดินสอ (ดังรูป)

รูป  การหมุนรูปข่างตามหลักวิทยาศาสตร์

วิธีการเล่น               

             จะคล้ายกันแต่ต่างกันที่เชือกที่ใช้หมุนลูกข่างจะผูกติดกับปลายไม้สำหรับขว้าง เชือกจะะยาวประมาณสองถึงสามเมตรนำมาม้วนรอบลูกข่าง โดยมือข้างหนึ่งจะถือลูกข่างที่ผูกเชือกหมุนพันรอบไว้ และมืออีกข้างจะถือไม้ที่ผูกเชือกที่หมุนรอบลูกข่าง แล้วเอามือทั้งสองสะบัดไปข้างหน้า พร้อมดึงไม้ที่ผูกเชือกไว้อย่างแรง แล้วลูกข่างจะตกสู่พื้นแล้วหมุนด้วยความเร็ว ซึ่งในกติกาในการเล่นจะถูกแบ่งออกเป็นสองฝ่าย โดยที่ฝ่ายหนึ่งจะเป็นฝ่ายตีลูกข่างที่กำลังหมุนอยู่ของอีกฝ่าย โดยฝ่ายที่ตีนั้นจะต้องพยายามตีลูกข่างให้ถูกมากที่สุด ซึ่งถ้าหากสามารถทำการตีถูกมาก ก็จะสามารถทำการตีต่อไปได้ แต่หากตีไม่ถูกก็จะต้องเปลี่ยนมาเป็นฝ่ายหมุนลูกข่างให้อีกฝ่ายผลัดไปเป็นฝ่ายตีแทน การเล่นลูกข่างนี้ นอกจากจะได้รับความสนุกสนานจากการเล่นแล้ว ยังเป็นการฝึก และทดสอบความแม่นยำทางด้านสายตาด้วย การเล่นลูกข่างก็ยังมีให้เห็นอยู่บ้างในช่วงเทศกาลปีใหม่ม้ง หรือเทศกาลต่าง ๆ ของชนเผ่า

แหล่งข้อมูล  www.OKnation.net

www.pioneer.net serv.chula.ac.th

www.women.mthai.com

วิทยาศาสตร์ในของเล่นพื้นบ้าน.ศุนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษา.

วันที่  4  กุมภาพันธ์ 2556